Khi những cư dân đến khai phá vùng Châu Đốc Tân Cương, họ phải đương đầu với những cơn nước lũ tràn đồng. Trong sáu tháng của mùa nước nổi, những người dân này sống lênh đênh trên những chiếc ghe trôi giạt hay trong những căn chòi hiu quạnh giữa cánh đồng ngập nước. Chỉ những tháng mùa khô họ mới phát quang lau sậy để trồng lúa và hoa màu để cung cấp lương thực cho cuộc sống. Sự nhọc nhằn đó đã được thiên nhiên bù đắp bằng những nguồn lợi thủy sản dồi dào trong mùa nước nổi. Cá đánh bắt được ăn không hết nên họ chế biến thành mắm để dành khi không tìm được thức ăn khác. Từ đó đến nay nghề làm mắm của Châu Đốc phát triển và nổi tiếng trong cả nước
Ngày nay, du khách đến đây sẽ không thể bỏ qua những món ngon ẩm thực làm từ mắm – một loại đặc sản nổi tiếng của Châu Đốc. Thực đơn từ mắm Châu Đốc gồm nhiều món, món nào cũng ngon lành, bắt mắt, có thể kể như món mắm thái rau sống, món lẩu mắm Châu Đốc, bún mắm v.v…Với món mắm thái rau sống, thường ăn kèm với bún và bánh tráng, là một thứ mồi “đưa cay” rất tuyệt. Một dĩa lớn mắm thái trộn đu đủ được đặt ở giữa bàn tiệc, kèm theo thịt ba rọi luộc chín được thái mỏng, điểm tô thêm bằng những lát gừng non và ớt sừng trâu. Bên cạnh dĩa đó là dĩa bánh tráng và bún gạo, cùng một dĩa đầy vun rau thơm và dưa leo thái mỏng, sắp thêm những lát chuối chát và khế… Tùy theo sở thích mà người dùng có thể gắp mắm và thịt ba rọi, rau sống, bún vào trong lớp bánh tráng rồi cuốn thành từng cuộn nhỏ như gỏi cuốn hoặc để rau sống và bún vào chén rồi đặt mắm thái lên trên. Nước chấm là chén dấm đường có thêm vài lát ớt ở trên để làm bớt vị mặn của mắm. Nếu có được loại dấm làm từ nước thốt nốt thì không còn gì bằng.
Một món ăn đặc sản khác làm từ mắm chính là món lẩu mắm nổi tiếng của Châu Đốc. Đây là món ăn thường không thể thiếu trong bữa cơm của hầu hết du khách trong những chuyến hành hương về Châu Đốc tham quan Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam. Nước để nấu món lẩu lấy từ mắm cá sặc và cá chốt đã được nấu chín rục, lược bỏ xương chỉ giữ lại nước trong. Nồi nước này thường được chủ quán nêm nếm lại cho vừa ăn, kèm ít sả bằm nhuyển. Cá ba sa đặc sản của An Giang được làm sạch, chặt thành từng khúc và thả vào nồi nước cốt mắm đang sôi. Người ta còn thêm thịt ba rọi để nhờ chất ngọt từ mắm làm cho miếng thịt thêm bùi. Ngày nay, do nguồn vận chuyển hải sản dễ dàng, các quán ăn còn cho vào mực tươi, ăn dòn và ngọt. Ngoài các nguyên liệu chính kể trên, cà tím – một loại nguyên liệu phụ nhưng không thể thiếu, được chẻ thành từng miếng rồi cho vào nồi khi cá vừa chín tới sao cho miếng cà vừa thấm, để khi ăn, cắn vào miếng cà nóng, tuy lớp ngoài thoảng hương vị ngào ngạt của mắm, nhưng bên trong vừa chín tới, mềm và ngọt lịm…
Một điều khá thú vị mà khách đi du lịch miền tây thường hay đặt dấu hỏi, là khi ghé qua các gian hàng bán mắm ở chợ Châu Đốc, họ ngạc nhiên khi thấy phần lớn các gian hàng đều mang tên các bà giáo như Bà Giáo Khỏe, Bà Giáo Thảo, Bà Giáo Mảng…Hình ảnh này cũng gợi nhớ đến những người phụ nữ quán xuyến ngày xưa, chịu thương chịu khó, cần cù làm việc nuôi nấng đàn con để chồng an tâm đèn sách, theo đuổi nghề dạy học. Tại Châu Đốc từ xưa đã có những thương hiệu nhà sản xuất mắm nổi tiếng như bà giáo Mảng, Bà Giáo Khỏe, bà Hai Xuyến….. Những người này giờ đã mất nhưng con cháu của họ vẫn tiếp nối nghề truyền thống của gia đình Bên cạnh đó, những thương hiệu khác tuy xuất hiện sau nhưng cũng có bề dày hàng chục năm trở lên và cũng được nhiều người ưa chuộng như cô Tư Ấu, dì Bảy Lộc, Bà Giáo Thảo, Út Cảnh…..
Do tính cạnh tranh cao nên các sản phẩm được trưng bày tại các gian hàng mắm trông thật bắt mắt. Mỗi chủ hàng đều phải nỗ lực để giữ gìn thương hiệu bằng việc nâng cao chất lượng và giữ thái độ niềm nở với khách hàng. Vì vậy, hầu như ai nấy đều có những mối hàng “ruột” và hàng năm họ quay lại giới thiệu thêm nhiều người khác nữa. Năm 2009, với sự hỗ trợ của ngành Công thương bắt tay với những đại lý du lịch các hộ làm mắm tại Châu Đốc ngồi lại cùng nhau tiến hành xây dựng thương hiệu tập thể cho mắm Châu Đốc để thống nhất về chất lượng và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Bước tiến này tạo thêm niềm tin cho du khách khi đến thăm Châu Đốc nên ngày càng có thêm nhiều người chọn mua những đặc sản này về làm quà cho bà con nơi quê nhà, làm cho không khí chợ mắm Châu Đốc lúc nào cũng đông đúc, nhất là mùa Vía Bà thường thấy cảnh người chen chân không lọt.. Đây cũng là dịp để những kỷ niệm đẹp về Châu Đốc sống mãi trong lòng du khách phương xa trong những lần ghé qua vùng đất này…